SAPPAN WOOD
|
Tên gọi tiếng Việt: Tô mộc, cây gỗ vang, cây vang nhuộm
Tên khoa học: Caesalpinia sappan Bộ phận dùng: Gỗ thân, cành. |
Tô Mộc
1. Mô tả:
|
Cây tô mộc còn có tên là cây gỗ vang, cây vang nhuộm, tô phượng. Tên khoa học Caesalpinia sappan L. Vị thuốc tô mộc (Lignum Caesalpiniae sappan) là gỗ phơi khô của cây gỗ vang hay cây tô mộc.
Tô mộc thuộc loại cây gỗ to, có thể cao tới 14m, thân và cành có gai, gỗ màu đỏ nâu. Lá mọc cách, kép 2 lần lông chim chẵn, có tới 12 – 14 đôi lá chét, phiến lá chét nhỏ gần như hình thang. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành, màu vàng, hình cánh bướm. Quả loại đậu, dẹt, vỏ cứng, có sừng nhọn Ở đầu quả, trong chứa 3 – 4 hạt, màu nâu. |
2. Dược chất:
Tô mộc có vị ngọt, tính bình, chứa Tanin, acid Galic, chất Sappanin, Brasilin và tinh dầu.
3. Công dụng:
Dược liệu Tô mộc có tác dụng sát khuẩn, tiêu viêm, lưu thông khí huyết, hạ sốt , cảm lạnh. Dùng chữa các chứng bệnh: tiêu chảy, lỵ trực khuẩn, nhiễm khuẩn đường ruột, phụ nữ bế kinh, sản hậu, chấn thương ứ huyết, bụng trướng đau, và nhiều bệnh khác.
Lưu ý: Phụ nữ có thai không được dùng
Một số bài thuốc:
- Chữa lỵ ra máu, chảy máu trong ruột, xích bạch đới: ngày uống 6-12 g dưới dạng thuốc sắc.
- Chữa kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng từng cơn trong lúc sinh: Tô mộc 10 g, huyền hồ sách 6 g, sơn tra 10 g, hồng hoa 3 g, ngũ linh chi 8 g, đương quy thân 10 g, nước 600 ml, sắc còn 200 ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
- Bổ máu sau sinh cho thai phụ: Tô mộc 12g, sắc với 200ml nước còn 100ml. Chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 5 ngày.
- Bụng ậm ạch do huyết ứ: Tô mộc 16g, đương qui 16g, xích thược 14g, xuyên khung 14g, hồng hoa 6g, đào nhân 6g, thán khương 6g, cam thảo 4g. Tất cả các vị cho vào ấm đổ 550ml nước, sắc nhỏ lửa còn 150ml chia 2 lần uống ngày một thang. Uống liền 1 tuần
- Điều trị bệnh trĩ mới mắc: Tô mộc 30g, sa sàng 20g, ngũ bội tử 20g, hoàng bá 20g, binh lang 10g. Hoặc: Tô mộc 30g, ngũ bội 20g, hoàng đằng 20g, hoàng liên 10g. Ngày đun 1 thang. Cách làm: Cho tất cả các vị thuốc vào ấm, đổ 2 lít nước đun sôi 10 - 15 phút rồi chắt thuốc ra chậu nước sạch. Sau mỗi lần đi đại tiện xong, rửa sạch hậu môn rồi ngâm 10 - 15 phút. Sau khi ngâm xong nằm nghỉ 15 phút rồi mới đi lại. Bài thuốc có công dụng làm mềm, làm khô búi trĩ để có thể tự co lên.
- Chữa tê bại cả người hoặc bại chân không đi lại được: Tô mộc 12g, Rễ cây duối 12g, Cỏ xước 12g, Rễ nhàu 12g, Huyết giác 12g, Lá lốt 16g, Dứa dại 12g, Cây xấu hổ 12g. Các vị thuốc trên lấy về thái lát phơi khô, sao vàng hạ thổ đem sắc uống, ngày 1 thang, uống chừng 12 tháng liên tục.
- Chữa người mỏi nhừ, mẩn ngứa khắp người, dị ứng tôm cá biển, chỗ ngứa chảy nước: Tô mộc 10g, Mãng cầu trái 10g, Bồ công anh 30g, Gai yết hầu 12g, Cam thảo 16g, Liên kiều 12g, Kim ngân hoa 20g, Sinh địa 12g, Ké đầu ngựa 10g, Mộc qua 20g, Yếm rùa 12g, Huyết giác 12g, Viễn chí 12g, Táo nhân 10g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
Lưu ý: Phụ nữ có thai không được dùng
Một số bài thuốc:
- Chữa lỵ ra máu, chảy máu trong ruột, xích bạch đới: ngày uống 6-12 g dưới dạng thuốc sắc.
- Chữa kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng từng cơn trong lúc sinh: Tô mộc 10 g, huyền hồ sách 6 g, sơn tra 10 g, hồng hoa 3 g, ngũ linh chi 8 g, đương quy thân 10 g, nước 600 ml, sắc còn 200 ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
- Bổ máu sau sinh cho thai phụ: Tô mộc 12g, sắc với 200ml nước còn 100ml. Chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 5 ngày.
- Bụng ậm ạch do huyết ứ: Tô mộc 16g, đương qui 16g, xích thược 14g, xuyên khung 14g, hồng hoa 6g, đào nhân 6g, thán khương 6g, cam thảo 4g. Tất cả các vị cho vào ấm đổ 550ml nước, sắc nhỏ lửa còn 150ml chia 2 lần uống ngày một thang. Uống liền 1 tuần
- Điều trị bệnh trĩ mới mắc: Tô mộc 30g, sa sàng 20g, ngũ bội tử 20g, hoàng bá 20g, binh lang 10g. Hoặc: Tô mộc 30g, ngũ bội 20g, hoàng đằng 20g, hoàng liên 10g. Ngày đun 1 thang. Cách làm: Cho tất cả các vị thuốc vào ấm, đổ 2 lít nước đun sôi 10 - 15 phút rồi chắt thuốc ra chậu nước sạch. Sau mỗi lần đi đại tiện xong, rửa sạch hậu môn rồi ngâm 10 - 15 phút. Sau khi ngâm xong nằm nghỉ 15 phút rồi mới đi lại. Bài thuốc có công dụng làm mềm, làm khô búi trĩ để có thể tự co lên.
- Chữa tê bại cả người hoặc bại chân không đi lại được: Tô mộc 12g, Rễ cây duối 12g, Cỏ xước 12g, Rễ nhàu 12g, Huyết giác 12g, Lá lốt 16g, Dứa dại 12g, Cây xấu hổ 12g. Các vị thuốc trên lấy về thái lát phơi khô, sao vàng hạ thổ đem sắc uống, ngày 1 thang, uống chừng 12 tháng liên tục.
- Chữa người mỏi nhừ, mẩn ngứa khắp người, dị ứng tôm cá biển, chỗ ngứa chảy nước: Tô mộc 10g, Mãng cầu trái 10g, Bồ công anh 30g, Gai yết hầu 12g, Cam thảo 16g, Liên kiều 12g, Kim ngân hoa 20g, Sinh địa 12g, Ké đầu ngựa 10g, Mộc qua 20g, Yếm rùa 12g, Huyết giác 12g, Viễn chí 12g, Táo nhân 10g. Sắc uống mỗi ngày một thang.
